De opportuniteit om dit land legaal te hervormen is weg’, stelt Bart De Wever (N-VA) in een interview in de krant De Tijd. En dus wil hij het land extralegaal hervormen, buiten de wet om. De tijd lijkt aangebroken om de droom van een onafhankelijk Vlaanderen eindelijk om te zetten in daden. Democratisch als het kan, buiten de democratische wet om als het moet. Die uitspraak heeft alvast het voordeel van de ­duidelijkheid: het geduld van de Vlaams-nationalisten is op en met de hete adem van hun extreme zusterpartij in de nek, wil de N-VA tonen dat ze strijdt voor haar idealen, tegen de ‘traditionele’ partijen in.

Voor die­genen die geschrokken zijn: dat voorstel is niet nieuw. In 2019 liep Johan Vande Lanotte (Vooruit) ­ermee rond en eerder werden ook het stemrecht en het onderwijs buiten de krijtlijnen van de Grondwet ­hervormd. Aangezien je om bevoegdheden de facto te splitsen een gewone meerderheid nodig hebt, is het voorstel ambigu genoeg om democraten aan boord te houden. Gevaarlijker is zijn lokroep naar antidemocraten. Die zijn steeds talrijker, zo leren ­recente onderzoeken. In de zoektocht naar zekerheid en houvast doen ­democratische spelregels er voor steeds meer mensen niet langer toe. Democratie is te moeilijk, te traag, te onduidelijk, te complex. Heel wat mensen verkiezen in deze onzekere tijden duidelijke, ondemocratische antwoorden boven onduidelijke ­democratische recepten. De Wever, met zijn ‘neus’ voor nieuwe trends, lonkt naar die ondemocratische groep.

De Wever speelt met vuur

Dat het institutionele hondenfluitje het signaal zou kunnen zijn voor ­opstand, revolutie en bestorming van democratische instellingen, neemt hij er blijkbaar bij. Hij speelt daarmee met vuur en dat is niet de eerste keer. Tijdens de onderhandelingen in 2019 koos de N-VA ervoor om lang en uit­gebreid te onderhandelen met ­extreemrechts. De Wever probeerde een regering te vormen met – of met de steun van – Vlaams Belang. Libe­ralen en christendemocraten weigerden daaraan mee te werken. Dat was een princiepskwestie, maar het gaf De Wever wel het voordeel van dezelfde ambi­guïteit die vandaag in zijn voorstellen schuilt.

Sommigen geloofden dat besturen Vlaams Belang klein zou krijgen, ­anderen geloofden niet dat De Wever het echt meende, nog anderen hoopten dat het moment van de waarheid voor een sterk, onafhankelijk Vlaanderen daarmee aangebroken was. Die ­onduidelijkheid voedt onrust en ­chaos op een manier die verschrik­kelijk uit de hand kan lopen. Dat zien we overal ter wereld. Er wordt met vuur gespeeld, dat kunnen we maar beter onder ogen zien. Toch gaat ­De Wever zo op in zijn ideaal, dat hij bereid is de doos van Pandora te openen. Een legitieme droom dreigt zo al vlug een nachtmerrie te worden.

De analyse maken is één ding, iets anders is: wat doen we eraan? Ik ben ervan overtuigd dat we idealen met idealen moeten bekampen. Met ­duidelijke ideeën, die het leven van mensen beter maken. Voor Vlaams-nationalisten is de Vlaamse onafhankelijkheid de weg naar een beter ­leven. Ze willen die droom desnoods op ondemocratische wijze mogelijk maken. Ik geloof in de democratie, met al haar onvolkomenheden, ­omdat ze voor zo veel mogelijk ­mensen de meeste vrijheid biedt. ­Democratie houdt ook in dat je mensen een keuze geeft en dus moet je als democraat zélf duidelijk maken wat je visie is, waar je zelf achter staat, waarin je gelooft. Met alleen afkeuring of vingerwijzen komen we er niet.

Tegengif voor antidemocratie

Tegenover de Vlaamse onafhankelijkheid zet ik daarom de Belgische Unie. Dat is de expliciete keuze om samen te werken in het belang van al onze ­inwoners. In een Belgische Unie hebben de deelstaten meer bevoegd­heden. Binnen de deelstaten worden steden en gemeenten belangrijker. Dat is de kern van subsidiariteit, een tegenwicht tegen de toenemende mondialisering. Hoe dichter bij mensen, hoe meer houvast, hoe duide­lijker, bekender en meer aanspreekbaar de politiek wordt. Subsidiariteit is een tegengif voor antidemocratie.

Dichtbij besturen is een ideaal waar mensen vertrouwen in hebben. Tegelijk kies ik voor samenwerking. Eerst binnen België, daarna binnen Europa. Dat is niet alleen een kwestie van solidariteit, het is ook een slimme en toekomstgerichte keuze. Andere deelstaten hebben troeven die wij niet hebben en omgekeerd. Wallonië heeft water, propere lucht, ruimte en bossen. Vlaanderen heeft meer mensen, economische activiteit, zee­havens. Wat Wallonië ontbeert, heeft Vlaanderen, en omgekeerd. Brussel is onze gezamenlijke toegangspoort tot Europa en de wereld. Dat maakt ons sterker en rijker.

Troeven van samenwerking

Tot nu toe zijn staatshervor­mingen in België eenrichtings­verkeer: Vlaams-nationalisten bepalen de mars­richting, andere partijen zijn op achtervolgen aangewezen. De N-VA en Vlaams ­Belang hebben nog nooit echt meegewerkt aan een staatshervorming, maar toch zet hun droom, hun ideaal, de toon. Elke staatshervorming lijkt zo een stap op weg naar de splitsing van het land, ook al gaat die volgens sommigen niet snel genoeg. De roep is keer op keer dezelfde: we willen steeds meer ­bevoegdheden afnemen van België. Wat we er vervolgens mee doen, lijkt bijzaak.

Bovendien wordt nooit gevraagd of uitgelegd hoe het Belgisch niveau nog kan functioneren. Opeenvolgende ­financieringswetten hebben de federale staat zodanig leeggezogen dat zijn kerntaken zoals veiligheid, justitie, politie en defensie in gevaar zijn. Het einde van België wordt op die ­manier een selffulfilling prophecy: hoe minder er overblijft, hoe moei­lijker het gaat, hoe meer de drang om te splitsen naar boven komt. Hoe lang zullen de andere partijen zich nog voor de kar van de Vlaams-nationa­listen laten spannen? Wanneer durven we echt buiten de Vlaams-natio­nale analyse te denken? Wanneer zullen we inzien welke 21ste-eeuwse troeven de intra-Belgische samen­werking biedt?

Water, lucht, ruimte, bos en groen zijn het nieuwe goud. Wij hebben werknemers te kort, zij hebben werklozen te veel. Wij hebben een wereldhaven, Brussel is een wereldstad. Meertaligheid is een troef in ­deze complexe wereld, maar we zijn ze aan het verspelen omdat we muren ­optrekken in eigen land. Out of the box denken om onze droom waar te maken, dat is het antwoord. Na­denken over hoe we een sterk land nog sterker kunnen maken. Ik droom van een Belgische Unie: klein en dichtbij. Eenvoudig maar krachtig. En boven alles democratisch.

Gwendolyn Rutten

Vlaams Parlementslid(Open VLD).

Artikel uit de Standaard