14 dec Nood aan ethisch debat over woonzorgcentra

De overlevingsstrijd van een kleinschalig cohousingproject voor bejaarden in Rillaar, is volgens Gwendolyn Rutten (Open Vld) illustratief voor de wijze waarop we als maatschappij de autonomie van bejaarden beknotten. ‘De regels moeten aangepast worden. Corona heeft geleerd dat we bejaarden over hun eigen toekomst moeten laten beslissen.’

Een maand voor de eerste coronagolf over ons land rolde, hing het voortbestaan van Villa De Proost aan een zijden draadje. De Vlaamse Overheid was van oordeel dat het cohousingproject voor bejaarden geen gewoon gemeenschapshuis was waar een zevental bejaarden samenwoonden, maar een woonzorgcentrum.

Om een woonzorgcentrum uit te baten, is een vergunning van de overheid noodzakelijk en die heeft Villa De Proost niet. Bovendien worden dergelijke vergunningen de komende tien jaar niet meer uitgereikt. Er zijn immers voldoende plaatsen beschikbaar in woonzorgcentra.

Gwendolyn Rutten: ‘Als de achterliggende regels niet oké zijn, dan moeten we de regels aanpassen’

De Vlaamse Overheid gaf al in januari van dit jaar de opdracht aan Gwendolyn Rutten om, als burgemeester van Aarschot, Villa De Proost te sluiten. “De regelgeving is zeer formeel”, zegt de voormalige voorzitter van Open Vld.

“Het lokale bestuur is de uitvoerder van de beslissingen van de Vlaamse Overheid. We hadden dus geen enkele beoordelingsbevoegdheid. We moesten gewoon uitvoeren. Omdat er oorspronkelijk geen timing was voorzien, kon die uitvoering nog een tijd uitgesteld worden, maar in februari zou het dan toch moeten gebeuren.”

Zo ver kwam het uiteindelijk niet. De stad schreef de woning – die was geregistreerd als een eensgezinswoning – in als meergezinswoning. En er kwam een complexe juridische oplossing uit de bus waarbij Villa De Proost wordt verhuurd aan een in allerijl door een van de bewoners opgerichte stichting. Of die oplossing ook sluitend is, moet nog blijken. In afwachting blijft het voortbestaan van Villa De Proost onduidelijk.

‘Catch all’

Het dossier maakt een aantal problemen zichtbaar. Aan de ene kant is er het decreet dat woonzorgcentra definieert. Dat is geschreven als een soort ‘catch all’ decreet: het maakt dat alles wat in de verste verte lijkt op een woonzorgcentrum ook als een woonzorgcentrum wordt gezien.

Gwendolyn Rutten: ‘De autonomie van senioren en bejaarden wordt miskend. De coronacrisis heeft dat zeer duidelijk gemaakt’

Is er een gedeelde eetkamer, een gedeelde keuken en wordt er wel eens een gezamenlijke activiteit georganiseerd, dan wenkt al snel de omschrijving woonzorgcentrum. Zeker wanneer zorgassistentie ook nog eens intern wordt geregeld in plaats van extern. Ook als dat gebeurt vanuit puur praktische overwegingen.

“Ik begrijp natuurlijk dat een inspecteur de bestaande regels moet volgen en op basis daarvan moet oordelen”, zegt Gwendolyn Rutten. “Gelijkaardige regels zorgden ervoor dat ik als uitvoerend lokaal bestuurder geen kant op kon. Maar als de achterliggende regels niet oké zijn, dan moeten we de regels aanpassen. Corona maakt duidelijk dat dergelijke kleinschalige projecten de toekomst zijn. Daar moeten we werk van maken.”

Grote spelers

De Vlaamse Regering wil dat ook doen. “Wij geloven in gezellige, kleinschalige woonleefgemeenschappen binnen een grootschalig professioneel netwerk”, reageerde minister Wouter Beke (CD&V) vorige week. Over die “grootschalige professionele netwerken” lijkt het laatste woord echter nog niet gezegd.

“Tijdens de regeringsonderhandeling in 2019 heb ik het voorbeeld van Villa De Proost uitdrukkelijk op de onderhandelingstafel gelegd”, zegt Gwendolyn Rutten. “In het regeerakkoord staat een expliciete passage over het uitwerken van proefprojecten. Het zorgdecreet voorziet nu in de mogelijkheid van alternatieve projecten, maar de concrete criteria moeten nog gespecifieerd worden.”

Voor Rutten is het alleszins duidelijk dat dergelijke alternatieve projecten ook moeten kunnen worden opgericht naast de bestaande grote spelers. “In essentie gaat het erom dat we bejaarden hun autonomie teruggeven. Als mensen hun oude dag samen willen doorbrengen en in een huis willen wonen, wie zijn wij dan om dat onmogelijk te maken?”

“De autonomie van senioren en bejaarden wordt miskend. De coronacrisis heeft dat zeer duidelijk gemaakt. Daar moeten we als maatschappij en als politiek dringend een groot ethisch debat over voeren.”

Gepubliceerd op de website Apache op 14 december 2020. 

Artikel: Tom Cochez